واکنش ژنوتیپ‌های مختلف گلرنگ (.Carthamus tinctoriuos L) به محلول پاشی نانو اکسید آهن در شرایط کم آبیاری

سابقه و هدف: از بین دانه‌های روغنی که با شرایط آب و هوایی ایران سازگاری خوبی دارند، گلرنگ به عنوان یک گیاه مقاوم به خشکی و شوری و همچنین به علت دارا بودن ارقام مختلف بهاره و پاییزه جایگاه خاصی دارد. تنش‌های محیطی از عوامل اصلی کاهنده رشد و نمو و عملکرد گیاهان زراعی به شمار می‌آیند. از میان تنش‌های محیطی، تنش کم آبی از عمده‌ترین خطرات برای تولید موفق محصولات زراعی در ایران و جهان است. یکی از مهم‌ترین کاربردهای فناوری نانو در زمینه‌های مختلف کشاورزی خصوصاً در بخش آب و خاک، استفاده از نانو کودها برای تغذیه گیاهان می‌باشد. عنصر آهن یکی از عناصر ضروری کم مصرف برای تغذیه گیاه است. در شرایط کمبود آهن، تعداد رنگدانه‌های فتوسنتزی از جمله مقدار کلروفیل برگ کاهش می‌یابد.مواد و روش‌ها: به منظور ارزیابی اثر محلول پاشی نانو اکسید آهن بر عملکرد و برخی از صفات مهم زراعی ژنوتیپ‌های گلرنگ در شرایط تنش کم آبی، پژوهشی به صورت فاکتوریل اسپلیت بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال 1395 در مزرعه پژوهشی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) انجام شد. فاکتورهای اصلی شامل آبیاری در دو سطح (آبیاری کامل و تنش آبی در مرحله گل‌دهی) و محلول‌پاشی نانو اکسید آهن در دو سطح (مصرف نانو اکسید آهن و عدم کاربرد آن) و فاکتور فرعی نیز شامل 10 ژنوتیپ گلرنگ (به نام‌های گل‌مهر، پدیده، گلدشت، صفه، مکزیکی 88، سینا، مکزیکی 11، محلی اصفهان، فرامان و کوسه) بودند.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر آبیاری بر ارتفاع گیاه، تعداد دانه در غوزه، تعداد غوزه در گیاه و عملکرد دانه معنی‌دار شد. اثرات متقابل همه عامل‌ها نیز بر صفات ارتفاع گیاه، قطر ساقه اصلی، تعداد شاخه‌های فرعی، تعداد دانه در غوزه، تعداد غوزه در گیاه و عملکرد دانه معنی‌دار بود. ژنوتیپ مکزیکی 88 بیشترین میزان عملکرد دانه را در شرایط بدون تنش و اعمال نانو اکسید آهن داشت (5/499 گرم در متر مربع). بالاترین تعداد غوزه در گیاه در ژنوتیپ سینا (با میانگین 22) در شرایط بدون تنش و اعمال نانو اکسید آهن مشاهده گردید. در شرایط بدون تنش و اعمال نانو اکسید آهن، ژنوتیپ سینا بالاترین ارتفاع گیاه را داشت (33/74 سانتیمتر) که با ژنوتیپ‌های کوسه، صفه، گل‌مهر و محلی اصفهان (به ترتیب 6/73، 43/71، 2/69 و 5/68 سانتیمتر) اختلاف معنی‌داری نداشت. اثر کود تنها بر صفت تعداد شاخه‌های فرعی معنی‌دار بود. ژنوتیپ مکزیکی 88 بیشترین تعداد شاخه‌های فرعی را در شرایط تنش و اعمال نانو اکسید آهن داشت.نتیجه‌گیری: در این پژوهش مشخص گردید که ژنوتیپ‌های مکزیکی 88 و کوسه از نظر بیشتر صفات، ژنوتیپ‌های مناسبی برای کاشت در هر دو شرایط تنش و عدم تنش بودند.